Uitstel schoolkeus slecht plan
Gepubliceerd op 23 januari 2020
Gaan de eerste drie jaren van het voortgezet onderwijs op de schop door de leerlingen van alle schooltypen samen te voegen in dezelfde klas om pas op hun 15e jaar echt te gaan kiezen naar welke school ze gaan? Als het aan de plannen ligt die een aantal onderwijsorganisaties deze week heeft gepresenteerd wél! Het zijn echter plannen die het onderwijs meer zullen schaden dan baten...
Verscheidene onderwijsorganisaties hebben deze week een onderwijspact aangeboden in Den Haag, met de oproep om het onderwijs met een ‘grondig onderhoud’ te vernieuwen. Een belangrijk onderdeel van het discussiestuk ‘Toekomst van ons onderwijs’ is de oproep om het definitieve schooladvies voor vmbo, havo of vwo uit te stellen naar vijftienjarige leeftijd. In plaats daarvan moeten leerlingen vakken op verschillende niveaus kunnen volgen, aansluitend bij hun talenten. Die flexibiliteit moet de prestatiedruk onder jongeren verkleinen. Het voorstel komt onder meer van LAKS, vakcentrale CNV, VO-raad en MBO-raad.
Dit voorstel is wederom een nivellering van het onderwijs. Kinderen die méér aankunnen moeten zich langer aanpassen. Deze scholieren vervelen zich op het einde van het basisonderwijs al stierlijk. Geef hun de kans om zich optimaal te ontwikkelen. Hetzelfde geldt uiteraard voor leerlingen die een uitgesproken aanleg hebben voor de vmbo-vakken. Een goed vakman is immers straks goud waard. We moeten áf van het idee dat we deze kinderen tekort doen door ze hier van weg te houden. Nee, je moet specifieke talenten juist de kans geven zich te ontplooien.
Opnieuw de middenschool?
Zoals het plan er nu ligt, riekt het naar een nieuwe poging om de middenschool alsnog in te voeren: alle leerlingen in dezelfde klas zoals op de basisschool, een idee dat om de zoveel jaar weer uit de overbekende hoge hoed wordt getoverd. Het moet nu toch wel duidelijk zijn: je doet vmbo-ers er geen plezier mee om hen tussen gymnasiasten te zetten en andersom zijn gymnasiasten ook niet altijd even gelukkig met een brede school.
Bovendien, de huidige verschillende niveaus in het voortgezet onderwijs zijn er niet voor niets. Dat werkt gewoon voor veel leerlingen, althans voor de meeste leerlingen. En voor de kleinere groep voor wie dit niet werkt moet je niet het hele systeem om willen gooien.
Onderwijs in crisis
En dan is er nog het huidige hardnekkige probleem van de werkdruk en het lerarentekort. De omstandigheden in het onderwijs zijn momenteel zo beroerd dat het onverantwoord is om in deze crisistijd voor het onderwijs zulke ingrijpende veranderingen door te voeren. Daar is het nu juist helemaal de tijd niet voor!
Met de werkdruk die de afgelopen jaren al fors is toegenomen, kun je niet verwachten dat de docenten tijdens hun lessen binnenkort ook nog om moeten gaan met forse niveauverschillen in de klas. Er wordt al zoveel van van docenten gevraagd!
Prestatie (opnieuw) vies woord?
En dan het motief om de prestatiedruk onder leerlingen te verminderen! Het komt (alweer?) uit de hoek en de tijd dat presteren als een vies woord wordt beschouwd. Een gezonde dosis prestatiedruk is juist goed en effectief voor het moreel van de leerlingen en de effectiviteit van het onderwijs.
De keuze-uitstelklas
Uit eigen ervaring van 45 jaar onderwijs weet ik dat de meeste leerlingen een goede schoolkeus maken. Voor die meerderheid hoef je echt niet het hele onderwijssysteem om te gooien. Voor de relatief kleine groep leerlingen die wél gebaat zou zijn bij uitstel van de schoolkeus zou je een aparte voorziening kunnen treffen. Geef scholen bijvoorbeeld de mogelijkheid om naast het huidige systeem een klas in te richten voor keuze-uitstellers. Zet in die klas dan vervolgens leraren die de ambitie hebben, maar ook de vaardigheden bezitten om om te gaan met de grote verschillen tussen leerlingen. Let wel, het gaat dan om verschillen van vmbo- tot en met gymnasiumniveau in één klas! Ik betwijfel echter hevig of er voldoende capabele docenten zullen zijn die aan dit nieuwe profiel van passend onderwijs en differentatie kunnen voldoen. En wie hiervoor wél geschikt is en in een dergelijke gemengde klas gaat werken zou meteen als senior- of plusleraar hoger ingeschaald moeten worden.
Expertise uitwisselen
Overigens zijn er scholen waar zo'n gemengde onderbouw al draait. Uitwisseling van expertise tussen scholen die zo'n keuze-uitstelklas hebben of willen invoeren zou dan niet alleen een must moeten zijn, maar ook een kans die met beide handen moet worden aangegrepen. En als deze keuze-uitstelklassen gelijkmatig verspreid zijn over het land, kunnen leerlingen die van hun basisschool een advies voor deze vorm van passend onderwijs krijgen altijd in hun buurt terecht. En daarvoor hoeft dan zeker niet het hele huidige onderwijsstelsel op de schop.
In de politiek vindt het deze week voorgelegde plan vooralsnog weinig voedingsbodem. Minister Slob (Onderwijs) wil er in ieder geval niet aan. Hij geeft toe dat het schooladvies in groep 8 voor sommige kinderen te vroeg komt. Maar "anderen hebben er juist baat bij om sneller op vmbo, havo of vwo te beginnen.”