De scholen zijn weer begonnen

Gepubliceerd op 25 augustus 2019

Als deze spandoeken weer langs de weg hangen, is het duidelijk: de zomervakantie loopt op zijn eind. Nog even en het dagelijks leven herneemt zijn normale loop met het ritme van alledag en elke week.

Het echte vakantiegevoel van het erop uit trekken zit er dan al weer op. De dagen worden alras korter: om 9 uur floept de straatverlichting alweer aan. En ergens in de provincie Groningen meestal zijn de eerste pepernoten al weer gesignaleerd. Dankzij de komkommertijd in de pers is dit elk jaar weer opzienbarend nieuws. Het klinkt altijd zo beetje hetzelfde als het eerste kievitsei. Of de schokkende constatering dat Tuincentrum Osdorp nu al weer plaats maakt voor zijn kerstshow! En dat is dan meteen het signaal dat we vanaf vandaag een nieuw tijdvak van het jaar ingaan, in dit geval dan de start van het nieuwe schooljaar.

In het onderwijs kun je het als leerkracht eigenlijk niet meer maken om tot de eerste schooldag van huis te zijn. Normaliter is elke onderwijscollega de laatste week al weer thuis. Je hebt er dan immers al weer 5 vakantieweken op zitten. In de jaren dat ik directeur was, zag ik dat elke leerkracht zijn eigen wijze van voorbereiding had. Je had de enkeling die de laatste maandag van de vakantie al druk bezig was. En je had de enkeling die tot de laatste dag van de week wachtte of soms zelfs op zaterdag of zondag in zijn klas aan het werk ging. Maar één dag was voor iedereen: de vrijdag in die laatste vakantieweek waarop de teamvergadering werd gehouden.

Teamoverleg als morele oppepper

Dan kwamen natuurlijk eerst de vakantieverhalen los. En natuurlijk was er altijd gebak om de start van het schooljaar kracht bij te zetten. In feite was die jaarlijkse teamvergadering steeds hetzelfde: alle afspraken en regels werden nog eens met elkaar doorgenomen met het goede voornemen dat jij als collega en jouw leerlingen zich hieraan zouden houden. In feite was dit jaarlijkse overleg een morele oppepper om een goede start te maken. En als directeur zorgde ik ervoor dat een en ander na verloop van tijd werd geëvalueerd en aangescherpt, al of niet in teamverband of tijdens het functioneringsgesprek. En als op die eerste maandag elk kind weer in zijn nieuwe lokaal bij zijn nieuwe leerkracht zat en de ouders het schoolpand hadden verlaten, voelde het al weer snel alsof het schooljaar weer draaide zoals altijd en lag de vakantie opeens alweer ver achter ons...

Een goede voorbereiding op de start van het nieuwe schooljaar hield natuurlijk ook een warm welkom van de leerlingen in. En dan kwamen de namen van de kinderen op het bord, en/of op het tafelblad van elk kind. Dat betekende dus dat je als leerkracht alvast een indeling maakte: wie op welke plek?

Plattegrond

Toen ik nog een eigen klas had -in de beginjaren van mijn loopbaan- deed ik dat ook. Je kende je pappenheimers, dus je wist dat je met een goede plattegrond je klas meteen vanaf de eerste dag kon sturen. Wie als leerkracht de kinderen zélf een plaats liet kiezen op de eerste schooldag, kwam zichzelf na enige tijd wel tegen. Dan zag die collega zich na enkele weken toch nog genoodzaakt alsnog met de plaatsen te schuiven. Want Piet kon je onmogelijk naast Kees laten zitten. En Miep en Truus konden maar beter voorin in plaats van helemaal achteraan. Zelf wilde ik aan het begin van een nieuw schooljaar dergelijke risico’s niet lopen: veiligheid voor alles, dus maakte ik een 'waterdichte' plattegrond voor op mijn lessenaar en naamkaartjes op elk tafeltje. Slechts één keer heb ik meegemaakt dat twee leerlingen bij binnenkomst op de eerste schooldag hun naamkaartjes ongezien dachten te kunnen omwisselen. Maar Big Brother was toen al watching you, en daarmee was mijn eerste piketpaaltje in de nieuwe klas dus al meteen gezet. Duidelijkheid voor alles!

Voor het eerst naar de 'grote school'

De eerste schooldag als kind op mijn lagere school staat me nog goed voor de geest. Op maandag 3 september 1956 was het dan zo ver: voor het eerst naar de 'grote school', zoals dat toen nog heette. De eerste dag in de eerste klas begon toen pas 's middags om 2 uur. Met mijn moeder stapte ik de Petrus Canisiusschool in de Cornelis Krusemanstraat binnen en nam ergens in de middelste rij plaats. Ik weet nog dat de ouders (uitsluitend moeders) met z'n allen stonden te kijken door het gangraam boven de kolenkachel. De eerste les startte juffrouw Leijssen met het schrijven van het woordje 'maan' op overtrekpapier. En aan de muur kwam een schoolplaat met 'maan' te hangen. De volgende dag volgde 'zaag' en de derde dag 'zeep'.

De eerste dag op de middelbare school

Op donderdag 6 september 1962 was de eerste echte lesdag op het St. Nicolaaslyceum. Daar waren eerder die week al 2 dagen aan voorafgegaan die in de voorbereidende sfeer lagen: een kennismakingsochtend in de kantine waar pater Rebers, onze (wat we nu zouden zeggen) brugklascoördinator, ons alle do's en don'ts voorkauwde en waarop wij het lesrooster kregen uitgereikt. En vervolgens op woensdag met de hele school, een kleine duizend leerlingen, naar de kerk in de Jacob Obrechtstraat. Ik voelde me meteen al groot, ook al behoorde je als brugklasser tot de kleinsten. Maar we waren wél met 180 brugklassers, verdeeld over 6 klassen van 30 leerlingen: klas 1a t/m 1f. En ik ging natuurlijk met de fiets naar school en... in een lange broek. Want in een korte, dat kon toen echt niet meer, dan lag je er meteen uit!

De eerste les op die donderdag 6 september was een muziekles. Groot was onze verbazing toen de rector, pater Van Uden, een docent het lokaal binnenleidde die blind bleek te zijn. Hij zat bovendien in een lokaal helemaal bovenin in de gymvleugel dat tevens diende als doorgang naar het handenarbeidlokaal erachter van waaruit de timmer- en zaaggeluiden duidelijk doordrongen. Het was een heel wonderlijk begin van mijn middelbare schooltijd. 

Mijn eerste schooldag als onderwijsgevende

Mijn eerste werkdag in het onderwijs op maandag 9 augustus 1971 op de St. Jozefschool in Sloten beschreef ik al uitgebreid in mijn artikel https://www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/van-zuid-naar-nieuw-west en op https://www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/mijn-start-als-schoolmeester-50-jaar-geleden

Als aanvulling hierop: ik kwam als jong broekie van 21 daar binnen in een schoolteam van overwegend oudere collega's. De sfeer op deze dorpsschool ervoer ik als bijzonder prettig en stelde mij in staat mij als leerkracht verder te bekwamen. Ik begon in de 3e klas met 20 leerlingen, na de kerstvakantie klas 5 met 23 leerlingen. Nóg een jaar later had ik een combinatieklas 4+5 met 40 leerlingen. Ruim 3 jaar na mijn eerste schooldag werd ik waarnemend hoofd, dit wegens ziekte van het schoolhoofd. Na zijn overlijden op 4 juni 1976 volgde ik hem op. De eerste schooldag na de zomervakantie in 1976 startte ik als enige overgeblevene van de oude garde van 9 teamleden uit 1971. Wat er in 5 jaar al niet veranderen kan... 

Mijn eerste schooldag bij de start van mijn onderwijsloopbaan op de St. Jozefschool aan de Sloterweg in Amsterdam-Sloten, maandag 9 augustus 1971, in het middelste lokaal op de bovenste etage van de linkervleugel.

De eerste schooldag als gepensioneerde

Vaak is op de eerste schooldag de zomer een beetje op z'n retour. Dat hangt natuurlijk ook af van de datum waarop het nieuwe schooljaar begint. Mijn vroegste eerste schooldag was 9 augustus 1971, tevens de eerste schooldag in mijn onderwijsloopbaan. Mijn eerste schooldag die op zijn laatst viel was op 6 september 1993. Het is de regionale vakantiespreiding die in dit opzicht het verschil maakt. Vroeg in augustus met het schooljaar beginnen betekende meermalen, herinner ik mij, dat de zomer nog volop aan de gang was met soms tropische temperaturen in de eerste en soms ook de tweede schoolweek. Zie https://www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/nederlands-hitterecord-gebroken

Maandag 26 augustus (2019) start in de Regio Noord het nieuwe schooljaar, waar ook Amsterdam onder valt. Als gepensioneerde zal ik die ochtend zeker wel weer even moeten denken aan dit moment waarop het nieuwe schooljaar start. Maar na al die 45 onderwijsjaren zal ik die eerste schoolochtend vooral genieten van wéér een tropische dag in de eigen tuin en dan realiseer ik me met gepaste genoegdoening: "de scholen zijn weer begonnen...!"