Gepubliceerd op 24 juli 2019

Even voor 3 uur vanmiddag (woensdag 24 juli 2019) gebeurde het, om precies te zijn om 14.57 uur. In Gilze-Rijen bereikte de thermometer toen 38,8 graden. Dat is 0,2 graden meer dan het hitterecord van 1944. Toen werd het op 23 augustus 38,6 graden in Warnsveld, bij Zutphen. Bijna 75 jaar lang heeft dit record stand gehouden.

Zie https://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2417622/Warnsveld-is-na-bijna-75-jaar-het-hitterecord-kwijt

Warnsveld kende ik al uit mijn lagereschooltijd: uit de schoolboekjes bij aardrijkskunde. In de jaren '50 stond dit record al vermeld alsof het nooit meer overtroffen zou worden. Het klonk als iets uit een ver verleden dat definitief zou blijven. Bovendien was het in het laatste oorlogsjaar, hoewel dat er natuurlijk niets mee te maken had, maar het klonk altijd als iets van heel lang geleden. En dat terwijl het maar 5 jaar voor mijn geboorte plaats vond.

In mijn kinder- en jeugdjaren was 30 graden al iets uitzonderlijks. Bijna elk jaar gebeurde dat wel een keer: een of meer dagen. Maar er waren ook genoeg jaren waarin de 30 graden nimmer werd gehaald, laat staan boven de 38 graden! Met 33 of 34 was het echt wel gedaan. Alles wat daarboven kwam klonk Zuid-Europees.

Eén uur 'ijsvrij' in 1975

Natuurlijk waren er ook mooie zomers: 1959, 1975, 1976. Ik herinner me nog die van augustus 1975. De scholen waren net weer begonnen en in de eerste schoolweek was er al 2 weken een hittegolf gaande die bij het KNMI nog steeds in de boeken staat als de langste hittegolf ooit (18 dagen). Het werd toen zó heet dat er in onderwijsland iets uitzonderlijks gebeurde dat volgens mijn toenmalige voorganger, schoolhoofd Nijman, in zijn lange staat van dienst nog nimmer was voorgekomen: de onderwijsinspectie kondigde toen namelijk af dat bij een temperatuur van boven 33 graden het laatste uur van de middag vrij mocht worden gegeven! Als waarnemend schoolhoofd op dat moment was het mij echter maar één keer gegund om in die week één uur eerder vrijaf te geven, nl. op donderdagmiddag 14 augustus 1975. In plaats van om kwart voor 4 ging de school om kwart voor 3 uit. Direct daarna togen wij met het onderwijzend personeel naar de overkant van de straat, naar Café Kerkzicht, om onze dorst te lessen en met ons allen deze historische onderwijsdag met ons eerste (en naar later bleek tevens het laatste) uur 'ijsvrij' flink te vieren. De dag daarna was de hittegolf definitief ten einde...

Het enige moment in mijn 45-jarige onderwijsloopbaan dat ik wegens de hitte 'ijsvrij' meemaakte was het laatste uur op donderdagmiddag 14 augustus 1975, welk historisch feit met de collega's dan ook werd gevierd aan de overkant van de school in Café Kerkzicht, Sloterweg 1209.

Tropenrooster?

Later heb ik een dergelijke hittemaatregel in het onderwijs nooit meer meegemaakt. Waren er dan geen hete dagen meer? Natuurlijk waren ze er wel, als ik put uit mijn 45-jarige onderwijsloopbaan, maar zeker niet elk jaar. Dat komt vooral omdat de hitteperiode meestal in de zomervakantie valt. Dus 30 graden buiten de zomervakantie komt meer niét dan wél voor. In de laatste 20 jaar van mijn onderwijsloopbaan kwam bij een hittegolf meermalen de discussie over een tropenrooster op tafel: eerder in de ochtend beginnen, een korte middagpauze en eerder naar huis dus. Nog voordat deze discussie was afgerond, was de hittegolf dan al weer voorbij en ging het plan in de spreekwoordelijke ijskast. En om nú alvast langetermijnafspraken voor een tropenrooster te maken voor het geval dát, tja dat was in onderwijsland (toen) geen gewoonte. De discussie kende altijd twee duidelijke tegenpolen: "Wel fijn om 's morgens eerder te beginnen, de middagpauze in te korten en eerder naar huis te kunnen", en: "Helaas niet echt haalbaar, want veel kinderen zullen het nooit redden om 's morgens een uur eerder op school te zijn, want kwart voor 9 is voor velen nú al een probleem". U zult begrijpen dat dit nog dateert uit de periode vóór er sprake was van het zogeheten continurooster dat overigens de laatste 10 jaar bijna overal is ingevoerd.

De huisartsenpraktijk van Jan Thate aan de Rijksstraatweg in Warnsveld waar hij in het officiële KNMI-meetpunt in zijn tuin het record van 38,6 graden waarnam op 23 augustus 1944

Bijna 75 jaar recordhouder

De registratie van het hitterecord in Warnsveld in 1944 gebeurde in de tuin van huisarts Jan Thate aan de Rijksstraatweg. Hij had daar een officieel KNMI-meetpunt en hij gaf meermalen per dag de gegevens door aan De Bilt. De bewoners van Warnsveld zijn er maar wát trots op dat hun dorp al bijna 75 jaar het nationale hitterecord draagt. Over 4 weken is het daar groot feest, want dat jubileum van 75 jaar moet natuurlijk gevierd worden. Helaas is nu een maand vóór deze heuglijke dag dit zorgvuldig gekoesterde en nimmer overtroffen record in het zicht van de haven gesneuveld... Droefenis en rouw in Warnsveld? Ik heb begrepen dat de reeds geplande feestelijkheden niet worden afgeblazen en dat men de festiviteiten rond dit record tóch doorzet: ijs en weder dienende...!

Zie https://www.ad.nl/binnenland/toch-feest-in-warnsveld-als-hun-warmterecord-sneuvelt~ae7730720/

Het Van Heutszmonument aan het Olympiaplein was op zomerdagen altijd een gewilde locatie

Mijn hot spots

Mijn kindertijd telt diverse herinneringen aan hete zomers, of beter: kortstondige warme periodes waarin we de waterattracties in de buurt opzochten. Zoals het Van Heutszmonument op het Olympiaplein, geliefd om zijn kinderzwembad met de fonteinen. Ruim genoeg om er in te spelen, zeer ondiep, maar omdat het schoolzwemmen pas startte in klas 5 buitengewoon geschikt voor de kleuter- en begin-lagere-school-leeftijd. Aan weerszijden van het imposante monument spoten 6 fonteinen: dé attractie van deze plek. En dan natuurlijk de immer aanwezige ijscoman met zijn schepijs: een wafel voor 10 cent of, als het erg heet was, 25 cent. Van de talrijke bezoeken herinner ik me er één uit 1957 met mijn broer, moeder en oma, toen plotseling een heftig onweer losbrak. Dat betekende in allerijl aankleden en in een draf naar de onderdoorgang van het vlakbij gelegen Amsterdams Lyceum om daar te wachten tot het droog werd.

Een ander populaire waterplek was in het Amsterdamse Bos. Je had daar een speelweide met een groot kinderbad met grote stepstones en iets verderop de zogeheten Grote Vijver. Naarmate onze zwemkunst toenam verschoof onze locatie naar dit natuurwater met zijn stenen kade. En dan niet te vergeten het Köhler Bad in Sloten vlakbij de ringvaartbrug naar Badhoevedorp. Met name de trampolines waren daar een geliefde attractie.

Zomerhits

Zoals bij velen van u leven diverse zomers ook bij mij nog voort via de zogeheten zomerhits. Hoewel sommige hits bij mij echter meer de associatie met regen oproepen! Hierbij mijn favoriete rijtje, waarvan in ieder geval de meerderheid ten gunste van de zon uitpakt:

1963: https://www.youtube.com/watch?v=Xddl8fpf2uA

1963: https://www.youtube.com/watch?v=0jqBGpQJfEY

1972: https://www.youtube.com/watch?v=jeBMQ3g9cOM

1973: https://www.youtube.com/watch?v=23ORU2CZ5K4

1977: https://www.youtube.com/watch?v=qhlNnjg650c

1987: https://www.youtube.com/watch?v=jpxZnjPMy_o

2000:https://www.youtube.com/watch?v=vnuJTDTN0x4

Houdt Gilze-Rijen stand?

Grote vraag is nu of Gilze-Rijen het nieuwe record óók zo lang weet vast te houden. Terwijl ik dit schrijf bereikt mij opnieuw 'breaking news': het record van Gilze-Rijen is om 16.00 uur al weer geëvenaard op dezelfde plek met 39,2 graden. Later die middag streefde Eindhoven voorbij met 39,3 graden. Het houdt niet op...! En... dan wordt er morgen, donderdag 25 juli, nóg meer hitte voorspeld. Grote vraag is nu: houdt Gilze-Rijen stand? Of gaat een andere plek met de eer strijken? Slaat Warnsveld alsnog terug? En de grote vraag: haalt ons land de magische 40 graden?

Hoe dan ook: vrijdag 23 augustus viert Warnsveld massaal (tóch!) feest: bijna 75 jaar kampioen. Ik durf te wedden, met alle klimaatvoorspellingen, dat zó'n langjarig kampioenschap vanaf nu er voor geen enkele recordhouder meer in zit...!

Update donderdag 25 juli 2019:

Op donderdag 25 juli om 14.54 uur bereikte wederom Gilze-Rijen een nieuw hitterecord met 40,4 graden. Later in de middag, om 16.33 uur, werd het daar zelfs 40,7 graden, zodat dit voorlopig het nieuwe Nederlandse hitterecord is. 

Th.D.